Manhattan Bölge Savcılığı, Amerikan İç Güvenlik ve İstihbarat Ünitesi (HSI) , Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Antalya ve Burdur müze müdürlükleri, New York Kültür ve Tanıtma Müşavirliği ve Tanıtma Genel Müdürlüğünün ortak çalışmalarıyla, Anadolu’daki antik kentlerden yağmalanarak ABD’ye kaçırılan Lucius Verus heykeli, Attis heykelciği, Apollon heykelciği, Kusura tipi idol, düver pişmiş toprak levhası ve 4 kesimli sütunlu lahit tekrar Türkiye’ye kazandırıldı.
Antalya Müzesi’nde, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, ABD Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake ve ABD’nin Manhattan Bölge Savcı Yardımcısı Albay Matthew Bogdanus’un katıldığı merasimle yapıtların teslim mukavelesi imzalandı.
“YARIM ASIRDIR ONLARIN PEŞİNİ BIRAKMADIK”
Bakan Ersoy, yaptığı konuşmada, yıllar evvel bulunduğu topraklardan ayrılan yapıtların, kıymetli emekler ve hukukun üstünlüğü unsuru çerçevesinde tekrar ilişkin olduğu yere iade edilmesi hasebiyle bir ortaya geldiklerini söyledi.
İadesi sağlanan yapıtların her birisinin seyrinin farklı olduğunu belirten Ersoy, ilişkin oldukları topraklardan koparılan yapıtların peşini yarım asırdır bırakmadıklarını vurguladı.
Ersoy, 1967’de ABD’de açılan stantta yer alan bir küme bronz heykelin Türkiye kökenli olduğunun değerlendirildiğini fakat nereye ilişkin olduğunun bilinmediğini hatırlatarak, şöyle devam etti:
“Bu yapıtların nereye ilişkin olduğunu ispatlamak için büyük bir çabaya giren Jale İnan Hoca, 1970’li yıllarda Burdur’da yer alan diğer bir bronz heykel buluntusundan haberdar oluyor. Kelam konusu heykeli, ABD’de gördüğü örneklerle karşılaştırdığı vakit, kökenlerinin Burdur vilayetimizin sonları içinde yer alan Bubon Antik Kenti olduğunu anlıyor. Bunun üzerine alanda kazılara başlıyor ve stantta yer alan heykeller ile alanda bulduğu heykel düsturlarının üstündeki yazıtları eşleştiriyor. Bu çalışması dünya çapında kabul görüyor. Lakin bütün bu gayretler, yapıtların ülkemize iadesi için kâfi olmuyor.”
Yasa dışı olarak yerlerinden edilmiş kültür varlıklarının tespiti için değerli çalışmalara imza atmış bir araştırmacı olan gazeteci muharrir Özgen Acar’ın ise Jale Hoca’nın bilimsel çalışmalarına kriminolojik denebilecek kanıtlarla katıldığını aktaran Ersoy, fakat bu net dataların Türkiye’nin sonuç almasına yetmediğini kaydetti.
Ersoy, bu durumun o devirde gerekli milletlerarası işbirliğine ulaşamamaktan kaynaklandığına işaret etti.
“ÇOK TİTİZ BİR ÇALIŞMA YÜRÜTTÜK”
Bakan Ersoy, milattan sonra 1. ve 2. yüzyıllara ilişkin olan ve İmparator Lucius Verus’un tasvir edildiği heykelin sanatsal özellikleri açısından son derece etkileyici bir eser olduğunu vurguladı.
Bubon evraklarının yıllar içindeki olumsuz dönüşlere karşın tekrar açılmasına karar verdikleri bir devirde, Manhattan Bölge Savcılığı’nın Amerikan İç Güvenlik ve İstihbarat Ünitesinin işbirliğiyle bir soruşturma yaptığını öğrendiklerini ve bir yılı aşkın mühletle tüm güçlerini bu bahse ağırlaştırdıklarını bildiren Ersoy, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Hem Jale İnan’ın hem Özgen Acar’ın yaptıkları araştırmalar sonucunda vaktinde elde edilmiş bilgileri kullandık, köy sakinleriyle görüşmeler yaptık, eski ve orjinal fotoğraflar bulduk, kolluk arşivindeki dokümanları kullandık. Prof. Dr. Ertekin Doksanaltı tarafından hazırlanan evrak ile bilimsel argümanlarımızı güçlendirdik. Çok tiziz bir çalışma yürüttük ve yüzlerce sayfalık klasör oluşturduk. Bizden heykelin düsturu üzerinde kalan ayak izleri ile heykelin ayak uzunluğunu kıyaslamamız istendi. Kaçakçılık Dairemizle iç içe çalışan Burdur Müzesi uzmanlarımız ölçümleri yeniledi ve çalışmaları fotoğraflarla belgeledi. Heykelin ayak ölçüsüyle bizim alanda aldığımız ölçünün tuttuğunu teyit ettik. Bu haberin akabinde yapıtın ilişkin olduğu topraklara geri dönmesinin önünde bir mahzur kalmadı.”
Ersoy, Perge kökenli bir sütunlu lahdin de Almanya’daki Kassel Müzesi’nde olduğunu öğrenen Bakanlığın, 1970’li yıllarda teşebbüslerde bulunduğunu lakin çalışmaların sonuç vermediğini tabir etti.
Eserin bilimsel olarak Perge’ye ilişkin olduğunu ispat etmenin yetmediğini, kaçak olarak götürüldüğünün de ispatının beklendiğini belirten Ersoy, “Biz de tekrar işe koyulduk. Lahdin iadesi konusunda, belgemize temel oluşturması için Kaçakçılıkla Uğraş Dairemiz ve Antalya Müzesi Müdürlüğümüz, ortak bir çalışma yürüttü. Hem yaş hem ikamet ettiği yer prestijiyle mevzu hakkında bilgisi olabilecek şahıslara başvurduk. Bilimsel olaraksa Prof. Dr. Ramazan Özgan’dan raporlar aldık. Bu gayretler, Manhattan takımının bulgularıyla da örtüşünce, işbirliği sürecimizde değerli bir kademeyi geçmiş olduk. Muhtemelen daha kolay taşınabilmesi için kesimlere ayrılmış bu lahit de artık ilişkin olduğu topraklarda. Lahdin onarımı için gerekli çalışmalara süratle başlayacağız.” diye konuştu.
“ÇOK MUTLUYUM”
Yeniden Türkiye’ye kazandırılan yapıtlarının Balıkesir, Afyonkarahisar ve Burdur kökenli olduğunu kaydeden Ersoy, bilgi ve dokümanların ABD’ye iletilmesi sonrasında tamamlanan soruşturmalar kapsamında yapıtların ilişkin olduğu topraklara iade edildiğini söyledi.
Ersoy, “Hem yarım asırlık bir sürecin en azından bir kısmının tamamlanmasına şahit ve takviye olmaktan hem de bu varlıkların ülkemizin kültürel mirasına katkısını görmekten dolayı çok memnunum. Bu süreci titizlikle koordine eden Albay Matthew Bogdanos, HSI Özel Casusu Robert Mancene, Savcılık uzmanları Apsara Iyer ve Daniel Healey’e teşekkür ederim.” tabirlerini kullandı.
