Altılı masanın hazırladığı anayasa taslağına nazaran mevcut anayasadaki 100 civarındaki husus değiştirilecek. Değişiklik yapılacak unsurların içeriği, önderlerin daha evvel ortak imza altına aldıkları güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçişi öngören Bilkent Deklarasyonu ile çelişmiyor. Cumhuriyet’ten Sertaş Eş’in haberine nazaran anayasa değişiklikleriyle özgürlüklerin kısıtlanmasını öngören hususlar tekrar düzenleniyor. Bu kapsamda, toplanma ve şov yapma özgürlüğü, tabir özgürlüğü ve basın özgürlüğünün önündeki maniler kaldırılıyor.
Anayasanın 24. hususu laikliği düzenliyor. Bu unsur üzerinde yapılan çalışmalarda, “dokunulmaması” istikametindeki görüş tartı kazandı. Fakat bu hususa ait son karar önderlere bırakıldı. Cumhurbaşkanının yetkileri bu taslakta değerli ölçüde kısıtlanıyor.
AYM SİL BAŞTAN
Taslakta Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçimi de yine düzenleniyor. Cumhurbaşkanının bu kuruma yaptığı üye atamalarındaki yetkisi kaldırılıyor. Atama yetkisinin sadece Türkiye Barolar Birliği kontenjanından gelen üyelerin ataması ile sonlandırılıyor. Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Heyeti üyelerinin atanma yetkileri Meclis’e veriliyor. Meclis’te yapılacak seçimler de “kısıtlı belirleyicilerin inisiyatifine” bırakılmıyor. Çoklu aday ortasından seçim yapılması kuralı getiriliyor, iştirak artırılıyor. Siyasi partiler AYM ve konseylere aday gösteremiyor. Burada, mevcut sistemden eskiye dönme istikametinde bir beklenti ve tenkit vardı. Taslakta eskinin eksikleri ve zayıflıklarının da giderilmesi hedefleniyor.
Ayrıca taslakta, Yükseköğretim Şurası (YÖK) kaldırılıyor. Yerine bilimsel, idari ve mali özerkliği getirilmiş üniversiteler ortasında eşgüdümü sağlamayı hedefleyen bir şura düşünülüyor.
HÜKÜMETE TEMİNAT
İstikrarsızlığın münasebeti olarak görülen ve parlamenter sistemin en çok eleştirilen konusu olan koalisyonlar konusunda iktidarın elinden bu kozun alınması için anayasada tedbir getiriliyor. Buna nazaran anayasaya “Yapıcı kurucu güvensizlik oyu” işleniyor. Buna nazaran hükümetin kurulması süreci kolay, devrilme süreci ise zorlaştırılıyor. Hükümet hakkında gensoru verebilmek için yeni hükümetin nasıl kurulacağı konusunun garanti edilmesi kuralı getiriliyor. İspanya, Almanya, Belçika üzere ülkelerde uygulanan bu sistem, taslakta da yer alacak.
YARGIYA YENİ SİSTEM
Değişiklik öngörülen değerli alanlardan birisi de yargı. Buna nazaran mevcut Yargıçlar ve Savcılar Konseyi; Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Heyeti olarak ikiye bölünecek. Yargıçlar Kurulu’na adalet bakanı ve yardımcısının iştiraki olmayacak. Bakan ve yardımcısı Savcılar Kurulu’nda yer alacak. Ayrıyeten yargının savunma kurumu da anayasada güçlendirilmiş bir halde yer alacak.
