Bu sene Işıl Kasapoğlu’nun küratörlüğünde ve ‘Tiyatro Yerli Yerinde’ sloganıyla gerçekleştirilen şenlikte bayanlar tarafından yönetilen oyunların bir ortaya geldiği, sanat alanında bayan üretimini daha da görünür kılmayı amaçlayan ‘Bu İşte Bir Bayan Var’ temasıyla düzenlenen üç oyun seyirciyle buluşacak.
Sanatçı Zülfü Livaneli, dünyada yaşanan savaşlar, yıkımlar, vefatlar, zorbalıklar ve ötekileştirmelerden yola çıkarak kaleme aldığı birinci tiyatro oyunu ‘Duvar‘ ile şenliğe konuk oluyor. Bilge Emin’in yönettiği oyun, dünyanın farklı yer ve vakitlerinde benzeri acıları yaşamış farklı sosyal
kültürel yapıdan gelen dört insanın bir otel odasında kesişen yollarını, iç içe geçen öykülerini anlatıyor. 31 Ekim ve 1 Kasım’da Güçlü PSM’de sahnelenecek oyun, yakın geçmişin toplumsal yıkımlarının izlerini bu beşerler aracılığıyla cisimleştirirken geçmişe yalnızca yıkımların değil, hayatta kalma çabasının, umudun da tarihi olarak bakıyor.
‘Eşitliğin vurgulanması bayanın tiyatrodaki yerini güçlendirir’
Tiyatroda bayan üretiminin görünmez olduğunu düşündüğünü belirten Emin, ‘Bu İşte Bir Bayan Var’ temasını şöyle yorumluyor:
“Kadın, tiyatronun her alanında kendini var ediyor. Var olmanın görünür kılınması, bayanın daha da öne çıkarılmasıyla gerçekleşir. İstanbul Tiyatro Festivali’nin ‘Bu İşte bir Bayan Var’ temasıyla yaptığı olumlu ayrımcılığın öbür kurumların, tiyatroların ve şenliklerin de ele alması gerektiğini düşünüyorum. Kadın-erkek eşitliğinin vurgulanması, bayanın tiyatrodaki yerini güçlendirebilir. Bu şekil yapılar çoğaldıkça da, olumlu ayrımcılığa gerek kalmadan, bayanın yalnızca yaptığı işle, işin önüne bayan sözünü kullanmadan var olabilir.”
Kökünden koparılma öyküsü: ‘Kapalı’
Lefkoşa Belediye Tiyatrosu da Aliye Ummanel’in yazıp yönettiği ‘Kapalı’ oyunuyla şenliğe birinci defa konuk
oluyor. Kıbrıs’ın değerli bir toplumsal ve insani gerçeğini ele alan oyun, ülkenin yaklaşık yarım asırdır siyasi sebeplerden ötürü kapalı tutulan bölgesi Varoşa’daki insanların öykülerini anlatıyor. 12 Kasım’da Caddebostan Kültür Merkezi’nde sahnelenecek oyun, on bir oyuncuyla on bir farklı monologdan oluşuyor.
Ummanel Kapalı’yı bir ‘kökünden koparılma hikayesi’ olarak tanımlıyor: “Kıbrıs’ta yaşanan çatışmalar ve savaş sonunda gerçekleşen bir koparılmayı mevzu edinse de, bugün ne yazık ki hala kozmik bir sorun olan göç ve yerinden edilme temalarıyla ilgilenir. Oyun Kapalı Maraş olarak bilinen Varosha’dan 1974 yılında göç etmek zorunda kalan insanların öyküsünü anlatıyor. Kapalı; hayattan, dostluktan, sevgiden, sevinçten, birlikte var olmaktan ve kök salmaktan yana bir hal sergiliyor. Tek bir cümleyle de aslında ‘Hayatı yerinden etmeyi bırakın!’ diyor.”
‘Kadının hem görünür hem duyulur olması gerekir’
Ummanel tiyatrodaki bayan üretiminin görünürlüğü sıkıntısına duyurluluk probleminin de eklenmesi gerektiğinin altını çizerek şunları söyledi: “Sözcüklerin güçlü bir araç olduğu bu alanda, bayanın anlattıklarının ve bayanın ‘kendi sesiyle’ anlattıklarının duyulması çok kıymetlidir. Zira bayan, hayatın özüne daha yakın bir yerde duruyor üzere hissediyorum. Tiyatro sanatı da yaşama, barış içinde yaşama, birlikte var olabilmeye, dünyayı paylaştığımız tüm varlıklara saygılı olabilmeye hizmet ettiğine nazaran bayanın sezdiklerinin, hissettiklerinin, gördüklerinin, karşı durduklarının, direndiklerinin, katılmadıklarının, değiştirmek istediklerinin bu alanda hem görünür hem de duyulur olması gerekmektedir. Dünya tek bir ağızdan tek bir sesi duyurmaya, tek tip insanı, tek tip varoluşu desteklemeye kararlı bir yere dönüştü. Bayanın ve onun getirdiklerinin sanat alanında duyulması, görülmesi, hayatın özüne, katmanlı ve çeşitli varoluş halimize dayanak niteliğindedir.”
Bütün bayanların ortak öyküsü: ‘Bir Tatlı Kaşığı Çamur’
Elif Candan’ın toplumsal cinsiyet araştırmalarına dayanarak yazdığı ‘Bir Tatlı Kaşığı Çamur’ ise tek bir bayanın ağzından dökülüyor üzere görünse de aslında bütün bayanların ortak hikâyesi… Oyunun dünyası bu ortak paydadan beslenerek hayat buluyor ve oyuncular seyirciyle ortalarında hiçbir pürüzün olmadığı boş bir alanda, farklı performans tekniklerini kullanarak uzamın ve oyunsu olanın peşine düşüyor,
dinamik ve alternatif bir lisan yaratıyor. Pınar Akkuzu’nun yönettiği oyun 22 Kasım’da Alan Kadıköy’de sahnelenecek.
‘Üretimler erkeklerin anlatım lisanıyla şekilleniyor’
Oyunun bir bayanın değil tüm bayanların kederini anlattığını söyleyen Akkuzu, bildiri verme korkusunda olmadıklarını belirtiyor ve ekliyor: “Mesaj vermek ya da iletilerle dolu bir oyun cihanı kurmaktansa, kendine yeni bir alan açan, vücutla ve sesle yeni bir lisan oluşturmanın, nitekim oyun oynayan iki bayanın oyunsu hallerini göstermenin peşindeyiz.”
Akkuzu, tiyatroda da daha çok erkeklerin kelam sahibi olduğunu belirterek şunları söylüyor: “Haliyle üretimler de daha çok erkeklerin zihninden çıkıp, erkeklerin anlatım lisanıyla şekilleniyor. Ve bunu dönüştürmenin en uygun yolu da bayan yaratıcılığına, üretimine, tecrübesine ve bakış açısına yer açılması. Ne keyifli ki, biz de grup olarak bu uğraşın bir kesimi olduk.”
Tema kapsamında ayrıca ‘Kadın Anlatılarına Feminist Bakış’ başlıklı bir panel düzenlenecek. 20 Kasım Pazar günü saat 14.00’te Kadıköy’deki Tarih Edebiyat Sanat Kütüphanesi’nde gerçekleştirilecek panelde, Bir Tatlı Kaşığı Çamur oyunun muharriri Dr. Öğretim Üyesi Elif Candan ve direktörü Pınar Akkuzu, Prof. Dr. Fakiye Özsoysal’ın moderatörlüğünde bu metinlerin feminist okuryazarlık ışığında nasıl ele alınabileceğini ve sahneye konulabileceğini kendi tecrübelerini de paylaşarak konuşmaya açacaklar.
