Fikret Artan
2022 Kasım ayı sonu itibariyle son 1 yılda Enflasyon TÜİK’e nazaran %84,39, ENAG’a nazaran ise %170 civarında gerçekleşmiştir.
SON 1 YILDA FİYATLARDA EN ÇOK ARTIŞ
TEMEL BESİN, KİRA VE GÜÇTE GERÇEKLEŞMİŞTİR
Özellikle, temel besindeki son 1 yıllık artışlara örnek verecek olursak;
Ekmek 2 TL.’den 5 TL.’ye, Peynir kg. 50 TL.’den 150 TL.’ye, Zeytin kg. 30 TL.’den 90 TL.’ye, Süt 1 lt. 7 TL.’den 25 TL.’ye, Yumurta 30’luk 25 TL.’den 75 TL.’ye, Et kg. 50 TL.’den 160 TL.’ye, Çay kg. 25 TL.’den 75 TL.’ye, Toz Şeker kg. 6 TL.’den 25 TL.’ye çıkmıştır.
Bu liste buna misal biçimde uzayıp masraf ve dar gelirli halkın günlük kullanımında ağır olarak yer alan, zerzevat meyve dahil, besin eserlerinde son 1 yıllık fiyat artış %200 civarında olmuş, yani geçen yılın fiyatları bir yılda tam 3 kat artmıştır. Kelam konusu besin harcamaları dar ve sabit gelirli bir ailenin bütçesinin en az ortalama %50’sini oluşturmaktadır.
Diğer yandan, büyük çoğunluğu kirada oturan taban ücretliler ile dar ve sabit gelirlilerin bütçesinde bu kalem genel olarak %25-30 ortasında olmaktadır. Kira konusunda son bir yılda artış oranı, her ne kadar %25 ile sınırlanmış olsa da, fiiliyatta %100 ile %200 ortasında gerçekleşmiştir. Yani geçen yıl Aylık 1.000 TL. Kira ödeyenler, bugün 2.000-3.000 TL., 2.000 TL. kira ödeyenler ise bugün 4.000-5.000 TL. civarında ödemek zorunda kalmışlar ve gelirlerinin neredeyse %50’sine ulaşan bir kira fiyatı ile karşı karşıya kalmışlardır.
Diğer kıymetli kalemler olarak, Elektrik, Doğal Gaz ve Ulaştırmada da tekrar benzeri formda %100 ile %200 ortasında fiyat artışları olmuştur. Örneğin, geçen yıl 200’er TL. gelen Elektrik yahut Doğal Gaz Faturası, bu yıl en az 600’er TL’ye çıkmıştır.
Asgari Fiyat artışında dikkate alınacak en kıymetli göstergenin, genel enflasyon oranı yerine, Biyolojik ve Fizyolojik zarurî tüketim unsurları olarak, Muhtaçlıklar Hiyerarşisinde en önde yer alan yiyecek, barınma, ısınma ve giyinme kalemlerindeki artışlardır ve kelam konusu kalemlerin fiyatları son bir yılda tam 3 kat artmıştır.
Vatandaşlarımızın gelir artışlarının fiyat artışlarının çok gerisinde kalması, Hayat Pahalılığı yahut Geçim Ezasını had safhaya ulaştırmıştır.
Fiyat artışlarının kökten tahlili elbette ortalama 3 yıllık bir İstikrar Programı ile mümkün olmakla birlikte, kısa vadede yapılacak tek tahlil, başta Taban Ücretliler ve Emekliler olmak üzere dar ve sabit gelirlilerin fiyatlarını, genel enflasyon oranında değil, mecburî masraflardaki artış oranına uygun olarak ve hatta imkanların elverdiği azami ölçüde arttırmaktır.
NE KADAR ARTIRILIRSA ARTTIRILSIN TAHLİL OLMAZ DİYENLERE…
Bu mevzuda müzmin, yapan olmayan muhalefet lisanı ile, tanınan olma sevdasındaki kimi akademisyenler yahut Twitter (geveze kuş) ekonomistleri üzere, Taban Fiyatın yüksek açıklanmasının karşısında olmak, en hafif tabirle vicdansızlık ve fakir halk kitlelerine karşı sorumsuzluktur. Zira bu telaffuzların milyonlarca insanın sıkıntısına tahlil olması kelam konusu değildir. Kısa vadede Tahlil geniş halk kitlelerinin alım gücünü arttırarak, fiyat artışları karşısında ezilmelerini mümkün olduğunca önlemektir.
Buradan hareketle, belirlenecek Minimum Fiyatın olması gereken seviyesine gelecek olursak;
Türk İş tarafından açıklanmış olan 4 kişilik bir ailenin Kasım 2022 itibariyle Açlık Sonu olan aylık ortalama 7.785 TL. en alt sınırdır. Bu meblağ mevcut Minimum Fiyatta %41,5’lik bir artışı tabir eder ki, üstte verdiğimiz temel tüketim hususlarındaki fiyat artışlarına nazaran epey düşüktür.
ASGARİ FİYAT 9.000 TL. OLMALIDIR
Temel besin, kira, elektrik ve ısınma üzere kalemlerin fiyatlarının geçen yıla nazaran 3 kat arttığını dikkate alarak, Aralık 2021’de aylık 2.825 TL. olan Taban Fiyatın bugün en az 8.475 TL. olması gerekir diyebiliriz.
Bu fiyata, 2022 yılındaki %6 civarındaki büyüme kestirimini de refah hissesi olarak ek ettiğimizde 9.000 TL’lik bir Minimum Fiyat sayısı ortaya çıkar.
Bu ortada, fiyat artışlarını rahatlıkla yansıtma imkanına sahip olan İşadamı, Endüstrici, Tüccar, Esnaf vb. kesitlere de tavsiyemiz, harikulâde durumlarda olması gerektiği üzere, millet olmanın şuuru ile toplumsal dayanışma ruhuna uygun davranılması ve 9.000 TL. seviyesindeki bir sayıya itiraz edilmemesidir.
ALACAĞINA ŞAHİN, BORCUNA KARGA OLUNMAMALI,
“ASGARİ ÜCRET”TE TOPLUMSAL DEVLET OLMANIN “ASGARİ ŞARTI” YERİNE GETİRİLMELİDİR
Evet pahalı okurlarımız,
Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından bugün açıklanacak Taban Fiyatın Mevcut 5.500 TL.’lik seviyesinin %63,6’lık bir artışla 9.000 TL. olarak ilan edileceğini varsayım ediyor ve böylelikle milyonlarca insanımızın süreksiz de olsa, bir nebze olsun geçim ezasını rahatlatacağını düşünüyoruz.
Asgari Fiyattaki kelam konusu artış oranı, MTV Yine Değerleme Artış Oranına da yakın bir sayı olacaktır ki, böylelikle devlet alacağına da, borcuna da tıpkı yaklaşımda bulunmuş olacaktır. Bu artış oranının, emekli ve kamu çalışanlarına da emsal olması durumunda Anayasamızda yazılı Toplumsal Devlet olmanın “Asgari Şartı” da yerine getirilmiş olacaktır.
Bu durumda, mevcut 5.500 TL’lik Taban Fiyat 2022 yılı ortalama Dolar kuruna nazaran 330 Dolar iken, 9.000 TL.’lik yeni Minimum Fiyat bugünkü Dolar kuru ile 482 Dolar, 2023 ortalama Dolar kuruna nazaran ise 418 Dolar olacaktır ki, bu da gerçek bir artış manasına gelecektir.
Bu Minimum Fiyat seviyesi ile ortalama 4 kişilik bir ailede, kişi başına günlük 4 Dolarlık bir gelir kelam konusu olacaktır ki, bu da dünya genelinde ortaya çıkan taban açlık hududuna denk gelecektir.
Önümüzdeki soğuk kış aylarında kirasını zar sıkıntı ödediği meskenini ısıtmanın, çoluk çocuğunun karnını doyurmanın, biriken kredi kartı borcunu ödemenin kaygısındaki dar ve sabit gelirlilere, nasılsa bir işe yaramayacak diyerek artış yapılmasına karşı çıkanlara, Allah akıl fikir versin deyip, kalbimizin dar gelirli fakir insanlarımızla birlikte attığını, koşullar ölçüsünde daha uygun imkanlara sahip olmalarını en içten hislerle temenni ediyorum.
Fikret ARTAN
Ekonomist, MA
Planlama Uzmanı
