Hürriyet gazetesi muharriri İhsan Yılmaz bugünkü köşesine Çetin Altan’ın bilinmeyen kızı Maya’yı taşıdı.
İhsan Yılmaz’ın yazısı şöyle:
“Ressam İvi Stangali’nin ismine birinci defa Arif Keskiner’in ‘Çiçek Gibi’ ismiyle 2001 yılında yayımlanan anılarında rastlamıştım. Bir büyük gazetenin müellifine âşık olarak yazgısını sıkıntısıyla dokuyan Rum kızı İvi’nin kıssası o vakit dikkatimi çekmişti.
1964 yılında Kıbrıs olayları sonrasında İnönü Hükümeti’nin aldığı kararla Yunanistan’a gönderilen Rum kökenli vatandaşlardan biri İvi Stangali. Keskiner’in eşi Alis’in Hoş Sanatlar Akademisi’nden arkadaşıdır. Bedri Rahmi Eyüboğlu Atölyesi’nden mezun olmuş, hatta asistanlığını yapmıştır. Bedri Bey’le bağları olduğu dedikodusu bile çıkar bir orta. “Güzel bir Rum kızıydı, Modigliani’nin bayanları üzere, uzun boyunlu, sülün üzere bir kızdı” diye tanım ediyor İvi’yi Keskiner. Çok yakın arkadaş olurlar. Bohem bir ömrü vardır İvi’nin. Cihangir’de oturur. Akademi hocalarından, ressamlardan, edebiyatçılardan oluşan bir etrafın içindedir. 1960’lı yılların başında mukadderatını değiştiren bir bağ yaşar. Büyük bir gazetenin muharriri olan ünlü gazeteciye âşık olur. Ve ondan çocuğu olsun ister. Lakin büyük müellif evli ve çocukludur. Almak istemez bu türlü bir sorumluluğu.
İvi kararlıdır sevdiği adamdan bir çocuk sahibi olmakta. Gebe kalır ve bütün itirazlara karşın kendisi üzere hoş bir kız çocuğu getirir dünyaya. İsmini Zeynep Maya koyduğu kızını kendi başına büyütecektir.
EVLENDİRECEK BİRİNİ BULAMADIK
Ancak 1964 yılında tehcir piyangosu vuran Rum kökenli vatandaşların ortasında onun da ismi vardır. Listeden çıkması için formül ararlar. Kızının babasının siyasetle da ilgisi vardır ve çok da güçlüdür. Ancak ondan yardım istemez İvi. “Çocuk benim çocuğum, kimsenin değil. Bulabilirsem ben bulurum yolunu. Baktım olmadı, hiç görmediğim, vatanın dedikleri Yunanistan’a giderim” der.
İvi’yi evlendirecek tanıdık ararlar, bulamayınca Arif Keskiner eşine “Olmadı biz boşanalım, ben evleneyim, işler yoluna girene kadar yönetim edelim” diye teklifte bile bulunur ancak ne yazık ki kabul ettiremez.
İMZA KAMPANYASI DA YARAR ETMEZ
İvi Stangali hudut dışı edilmemek için her yolu dener. İstanbul Valiliği’ne verdiği bir dilekçe “1922’de İstanbul’da doğdum. Yunan uyrukluyum. Annem babam İstanbul’da doğup İstanbul’da öldüler. Zeynep Maya isminde 11 aylık bir kız çocuğum var, kocam yok. Bugüne kadar yüzde 100 Türk olan bir etrafta yaşadım. 1942’den 1949’a kadar İstanbul G. S. Akademisi Fotoğraf Bölümü’nde Bedri Rahmi Eyüboğlu atölyesine devam ettim ve o tarihten bugüne kadar hocam Eyüboğlu’nun, gerek yurtiçinde gerek yurtdışında yaptığı büyük ölçüdeki tablo ve mozaik işlerinde asistan olarak çalıştım. Bu yurda bağlılığımı, takriben 10 yıl evvel yurttaş olmak üzere gereken resmi müracaatı yapmış olmakla ispat ettiğim kanaatindeyim. Bütün dileğim, Türk vatandaşı olarak, doğup büyüdüğüm bu memlekette kızımla birlikte kalmaktır” dese de ne müracaatının karşılığı gelir ne de dilekçesine karşılık.
İvi’nin Türkiye’de kalması için imza kampanyası bile düzenlenir. Şadi Çalık, Emin Barın, Ahmet Kudsi Tecer, Yaşar Nabi Nayır, Arif Keskiner, Azra Erhat, Mualla Anheger, Ferzan Baydar, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Turan Erol, İhtilal Erbil, Bahri Savcı, Sabahattin Eyüboğlu, Yaşar Kemal, Vedat Günyol, Nurullah Berk, Utarit İzgi, Nuşin Minimum, Cevat Dereli, Namık Bayık, Nedim Günsur, Emine Günsur üzere devrin önde gelen pek çok sanatçı ve müellifi bu dilekçeye imza atar lakin yeniden bir sonuç alınmaz.
Bütün bu eforlarına karşın aldığı tebligatta, yanında 20 kiloyu geçmeyen bir valiz ve 20 dolar kadar bir parayla üç gün içinde ülkeyi terk etmesi istenmektedir. Çaresiz ayrılır çok sevdiği ülkesinden.
ÖLÜM ÜZERE BİR ŞEY DUYDUM
Yunanistan’a vardıktan 20 gün sonra, 10 Kasım 1964’te hocası Bedri Rahmi Eyüboğlu’na yazdığı mektupta uçak seyahatini ve hissettiklerini şöyle anlatıyor İvi: “Maya, natürel çok güzeldir. Her şeyden habersiz. Uçakta mışıl mışıl uyudu, 11 saat aç kaldı (teyze duymasın). Uçakta bir sürü insan ağlıyordu, herkesten çok ben, ama Atina Havaalanı’na inmeye başlayınca herkes gülmeye, şakalaşmaya başladı, ben ise nasıl tanım edeyim bilmiyorum; bir çaresizlik, mevt üzere bir şey duydum. Gazeteciler flaşlarla, makinelerle etrafımızı sardılar, uzunluğuna fotoğraf filan çekiyorlar. Ben sırtımı çevirerek onlardan kaçabildim, ancak Maya kurtulamadı. En çok onunla uğraştılar ve birbirlerine göstererek ‘Türkiye için tehlikeli insan’ deyip gülüşüyorlardı.”
RESİM YAPTIĞI RENKLERİ TÜRKİYE’DE BIRAKTI
Türkiye’de alabildiğine renkli bir hayat süren İvi, bütün bu yaşadıklarından sonra hayata küstü. Yalnızca hayatının renkleri değil, fotoğraflarında kullandığı renkler de yok olup gitti. Yoksulluk içinde dükkândan bozma bir meskende yaşadılar. Kızı Maya 1999’da kaybettiği annesinin son 35 yılının nasıl geçtiğini şöyle anlatacaktı:
“İvi’nin Atina’da yaşadığı 35 yıl, uzun bir günün gece içinde seyahati üzere geçti. Yıllar boyunca sonsuza dek tekrarlanan tek bir gün. Vakit, derin bir ümitsizlik içinde geçerken o, dışarıdan gelebilecek her türlü tesire kapalıydı. Yeni dostluklar kurmadı, tek bir arkadaş edinmedi. Dostları Türkiye’de kalmıştı… Çaresizliğe gömülen İvi fotoğraf yapmayı bıraktı… Resmi terk etmesi bir cins intihardı. Türkiye’de yapıtlarında kullandığı renklerin bilakis Atina’da yaptığı az sayıda fotoğraf karanlık ve renksizdi. Annem yürürken gerisinde renkler bırakarak kaybolan tek başına bir figür olarak kaldı aklımda.”
BABASININ İSMİNİ SON NEFESİNDE SÖYLEDİ
İvi Stangali, son anına kadar Maya’ya babasının kim olduğunu asla söylemedi. Babasının bir otobüs sürücüsü olduğunu ve kazada hayatını kaybettiğini biliyordu. Annesi o denli demişti zira. Yaşlanıp unutkanlıkları başlayınca anladı annesinin ona doğruyu söylemediğini. Vefat döşeğinde artık doğruyu bilme hakkı olduğunda ısrar edince geldi aradığı yanıt. Babası Türkiye’nin en ünlü gazeteci ve müelliflerinden biriydi. Çetin Altan ismini birinci kere o vakit duydu Maya.
KIZ DEĞİL ERKEK SANIYORMUŞ
1999 yılında bir telefon geliyor Arif Keskiner’e. Arayan Panayot Abacı’dır. Oğlu Atina’da yaşıyordu ve Maya ile tanışıyorlardı. Maya bu bilgiyi doğrulatmak ve babasıyla tanışmak, görüşmek istiyordu. Bunun yanlışsız olup olmadığını soruyordu Panayot Abacı. Keskiner gerçek olduğunu lakin bunu Çetin Altan’a nasıl söyleyeceklerini bilemediğini anlattı Panayot Abacı’ya. Bir İzmir seyahati sırasında yalnız kaldıkları bir anda mevzuyu Çetin Altan’a açtı Keskiner. İvi ölmüştü ve kızı kendisini görmek istiyordu. Evvel onun kız değil erkek olduğunu söyler Altan. Aklında o halde kalmıştır zira. Keskiner’in düzeltmesiyle kendisinin de Maya’yı çok görmek istediğini, lakin öncelikle çocuklarına durumu açıklaması gerektiğini söyler.
Daha sonra Maya Türkiye’ye gelir ve Çetin Altan’ın kapısını çalar. Çetin Altan’a kendini tanıtır. Çetin Altan kızını içeriye davet eder, oğulları Mehmet ve Ahmet Altan’la tanıştırır. Altan Ailesi Maya’yı İstanbul’da ağırlar, birlikte yemekler yenir, ailenin yazlığında bir arada tatil bile yaparlar.
Arif Keskiner son alarak Maya’yı 2015 yılında vefat ettiğinde Çetin Altan’ın cenazesinde görür. Maya, annesini tanıyanlarla görüşmek, onlarla konuşmak ister. Sonraki günü Çiçek Pasajı’ndaki Cuma Masası’na davet eder. Maya cenazede ailenin kendisine soğuk davrandığı için üzüldüğünü anlatır, Altanlardan hiçbir miras talep de etmeyeceğini söyler.
Ve bir baba-kız öyküsü nasıl başladıysa o denli sona erer.
Maya, annesinin vefatından sonra geride bıraktığı dokümanları daha sonra Türkiye’de Sula Bozis’e teslim eder. İşte o notların, İvi’nin Türkiye’de yaptığı kitap kapaklarının, çalışmalarının da yer aldığı hayat öyküsü daha sonra Sula Bozis ve Seza Sinanlar Uslu tarafından ‘İvi Stangali / Ressamı Hatırlamak’ ismiyle kitaplaştı.”
