Türkiye’de biyoçeşitliliğin korunması maksadıyla Tarım ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği iş birliğinde, Ağustos 2020’de “Yeni Bir Metodoloji Kapsamında Türkiye’nin Kuşağı Tehlike Altında Çeşitleri İçin Tıp Aksiyon Planları Hazırlanması, Uygulanması ve İzlenmesi Projesi” hayata geçirildi.
Projeyle, Türkiye Çeşit Müdafaa Stratejisinin oluşturulması ve Cins Aksiyon Planlarının hazırlanması için tehlike altındaki cinslerin önceliklendirilmesine yönelik metodoloji oluşturulması hedefleniyor.
Bu gayeler doğrultusunda jenerasyonu tehlike altındaki tipleri belirlemek için dört kategoride 20 farklı kriter oluşturuldu.
Bu kriterlere uygun olarak, Harran kertenkelesi, bir kelebek çeşidi olan çokgözlü Hatay mavisi, bozkır kartalı, kedigillerden karakulak ve Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi muhafaza altına alındı.
Koruma altına alınan tiplerden Harran kertenkelesi ile ilgili Şanlıurfa’da “Harran Kertenkelesi Hareket Planı Çalıştayı” düzenlendi.
“TÜRLER İÇİN HAREKET PLANLARI HAZIRLANIYOR”
Çalıştayda değerlendirmelerde bulunan Tarım ve Orman Bakanlığı Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Dairesi Cins Muhafaza Çalışma Kümesi Sorumlusu Adem Ağır, muhafaza altına alınan tiplerle ilgili öncelikle hareket planları hazırlandığını söyledi.
Ağır, şöyle devam etti:
“Eylem planlarını yaparken temel çıkış noktalarımızdan biri, tipi korumakla birlikte kamuoyunu aydınlatmak, kurumsal kapasiteyi yükseltirken tıpkı vakitte kamunun ve halkın kapasitesini yükseltmektir. İnsanların müdafaa önlemlerine bir halde hürmet göstermelerini, bizler tarafından önerilen muhafaza önlemlerine uymalarını istiyoruz. Kaçak avcılık yapmamalarını, bitkileri çiçeklenme periyotlarında koparmamalarını istiyoruz.”
Eylem planları tamamlanan hayvan çeşitlerinin kimilerinin takılan vericiler vasıtasıyla izlendiğini, izleme çalışmalarının değerlendirildiğini anlatan Ağır, “Korumaya aldığımız kimi az tipler, halkımızın güzeline gidiyor ya da farklı niyetlerle yere çıkıp kendileri için edinmek isteyebiliyorlar. Ancak bunlar hassas, çok dar alanda yaşayan, endemik olan, tahminen aşikâr bir bölgede yaşayan bitki ve canlı oldukları için yalnızca 5-10 tane olabiliyor. Bir adedini kopartırsanız yahut canlıları korumazsanız yüzde 20’sini yok etmiş oluyorsunuz.” diye konuştu.
“HANGİ ÇEŞİTLERİN EN KRİTİK DURUMDA OLDUĞUNU ORTAYA ÇIKARDIK”
Pek çok tıbbın iklim değişikliği ve global ısınma nedeniyle yok olmak üzere olduğuna dikkati çeken Tarım ve Orman Bakanlığı DKMP Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Daire Başkanlığı tarım ve orman uzmanı Dr. Burak Tatar da bir tıbbın korunmasının öbür cinslerin de korunmasını sağlayacak projeler ürettiklerini ve kamu kaynaklarını koruyarak muhakkak başlı kategorilerin oluşturulduğunu söyledi.
Tatar, bu kategoriler doğrultusunda müdafaa altına alınmasına karar verilen cinsler hakkında şunları söyledi:
“Projemizde öncelik verdiğimiz ve dört kategori altında topladığımız 20 farklı kriter vardı. Bu 20 kritere nazaran Türkiye’deki bütün tipler, kuşlar, memeliler, sürüngenler, amfibiler, bitkiler, omurgasız çeşitlerden kimilerini netleştirdik. Bilim adamlarını topladık, toplantılar yaptık ve puantaj sistemini kullanarak çeşitleri planladık. Böylelikle hangi cinslerin en kritik durumda olduğunu ortaya çıkardık. Her taksonomik kümeden bir tane pilot çeşit seçtik. Kuşlar, memeliler, sürüngenler, bitkiler ve omurgasızlar biçiminde 5 kümede netleştik. Hepsini temsil edecek bir tıp seçtik ve model hareket planları hazırlamaya karar verdik. Sürüngenlerden Harran kertenkelesi, kuşlardan Bozkır kartalı, memelilerden bir kedigil çeşidi olan karakulak, omurgasızlardan Hatay’da yaşayan kelebek tipi ve bitkilerden Çanakkale civarında endemik olan, yalnızca o bölgede yayılış gösteren Hasbenli sığırkuyruğu üzerinde çalışma kararı aldık.”
Tatar, hazırladıkları hareket planlarının daha sonra başka tiplerle ilgili yapılacak aksiyon planlarına model oluşturacağını bildirdi.
“BİRÇOK CİNS HARRAN KERTENKELESİ KADAR ŞANSLI DEĞİL”
Harran kertenkelesinin müdafaa altına alınması çalışmalarında grup başkanı olarak vazife alan Borut Rubinic ise kelam konusu kertenkele tipinin, çok kısıtlı bir bölgede bulunması sebebiyle dünyada eşsiz bir cins olduğunu söyledi.
Birçok tıbbın Harran kertenkelesi kadar şanslı olmadığını söz eden Rubinic “Ancak Harran kertenkelesini yok olmaktan kurtarma kabiliyetimiz var. Birebir vakitte Türkiye için bayrak bir çeşit olduğunu düşünüyorum. Zira belli bir bölgeye has çok fazla sürüngen ve omurgasız tipi bulunmuyor. Özel bir çeşit olarak tanıtımı yapılabilir ve böylece daha geniş bilimsel toplulukların dikkati çekilebilir. Adeta panda üzere muhakkak bir alana has bir tıp. Burada bulunması hem bir baht hem de lütuftur.” dedi.
