“Küçük oğlum getirdi beni size. Yalvardı, ağladı ve ben çok utandım kendimden… Eminim birçok anne görmüşsünüzdür oğlunu ya da kızını tedavi olması için ikna edip size getiren. Lakin oğlu tarafından elinden tutulup getirilen bir anne ile karşılaşmamışsınızdır kesinlikle. Çok utanıyorum çok…” bitkinliği ve tükenmişliği yüzünden aşikâr olan bir annenin ruh halinin bir çözümlenmesiydi ağzından dökülen bu cümleler.
M.N. 50 yaşının üzerindeydi muhtemelen fiziki yaşı lakin ruh olarak daha yorgun ve daha yaşlı hissediyordu. Yürümek için yorgun, konuşmak için yorgun hatta tahminen de yaşamak için bile yorgun hissediyordu. İki oğlu var M. Hanımın. Onlar için ertelemiş hayatı. Onlar için sineye çekmiş onu yıpratan birçok olumsuzluğu. Eşinden gördüğü fizikî ve ruhsal şiddetten evlatları etkilenmesin diye çok uzun müddet saklamış ve katlanmış, yaş aralığı da az olan iki çocuğun büyütülmesi ve yetiştirilmesinde yalnız bırakılması, eşi sebebiyle toplumsal etrafı ile de uyumlu bir alaka kuramaması üzere tetikleyici sebeplerin yıllar içerisinde törpülenmemesi onu kaçınılmaz sona yanlışsız sürüklemişti.
ANNESİNİ KURTARMAK İSTİYORDU
Genç bir adamdan aldığım telefon aramasındaki o kurduğu cümlelerdeki üzgünlüğünü ve cümle ortalarında kendisini hissettiren kalp atışlarından durumun aciliyeti kendisini apaçık ortaya koyuyordu. Kendi için değil, arkadaşı için değil, değerlisi ‘anne’si için aramıştı beni.
“Herkesin annesi değerlidir elbette. Tüm anneler vefakardır. Ancak benim annem kendi benliğini yok saymış yıllar içerisinde. Babamın hallerini, davranışlarını beğenmiyorduk lakin korktuğumuz için karşıda gelemiyorduk. Fakat dehşetin ecele yararı yokmuş, annem avuçlarımızdan kayınca fark ettik. Hayat acımasız davranmıştı anneme. Gülümserken aslında acı çekiyormuş ve geçen yıllar ondan gerçek memnunluğu ve yaşama sevincini almış. Kendi ömrümüzle o kadar meşgul olmuşuz ki çaresizliği göz nazaran göre oluşturmuşuz.” Genç adamın tabirleri durumu açıklar nitelikteydi. Anne yaşadığı travmatik süreçler sebebiyle tükenmişlik sendromu sebebiyle öğrenilmiş çaresizlik yaşıyordu. Her şey olağanlaşmış, süreci kabullenmiş, içine kapanmış ve duruma dair tepkisizleşmiş. Burada kendini gösteren asıl tehlike, bireylerin ekseriyetle tükenmişlikle uğraş etmek yerine, tükenmişliğin yol açtığı durumla uyumlu bir psikoloji içine girmeleri ve tükenmişliğe teslim olmalarıdır.
TÜKENMİŞLİĞİN ÜÇ AŞAMASI
Tükenmişliğin bu boyutu Hans Selye’ye nazaran, insan organizması gerilime üç basamaklı biçimde reaksiyon verir: Başlangıç niteliğindeki “alarm aşaması” içinde, gerilimi ortaya çıkartan durumla karşılaşıldığı anda otonom hudut sistemi harekete geçer ve adrenalin temelli olarak kan şekerinin yükselmesi, mide asiti salgılanmasının artması, terleme, şaşkınlık ve uyumsuzluk üzere durumlar görülür. Gerilim durumunun devam etmesi halinde, “direnme aşamasına” geçilir ve organizmanın direnci olağanın üzerine çıkarak kendi bütünlüğüne tehlike olarak gördüğü gerilim kaynağını etkisiz hale getirmeye çalışır. Tüm etkenlere karşın gerilim halinin ortadan kalkmaması durumunda, artık “tükenme aşamasına” geçilir. Bu noktada, olağanın üzerinde bir direnç göstererek kapasitesinden çok daha fazlasını kullanan organizma, birinci basamaktaki yansımaları tekrar göstermeye başlar ve bir mühlet sonra da teslim olur. Gücünü tümüyle tüketmiş olan organizma, artık birçok hastalığa ve yanlış davranışa, arayışa açık hale gelmiştir.
İşte bu kritik süreç içerisinde anne ‘tavsiye’ (!) üzerine kendisini yeterli hissettireceği söylenen bir ilacı tabip denetimi dışında almaya başlıyor. Memnunluk hapı olarak da bilinen ilaç birinci başlarda kendisini hiç olmadığı kadar uygun ve memnun hissetmesine sebep oluyor ve bu durumdan mutlu olan anne ilacı alınması gereken limitten daha fazla tüketmeye başlıyor. Beyin uzun müddettir pompalamadığı memnunluk hormonunu bedene göndermeye başlıyor ve daha fazlasını isteme süreci olarak tabir ettiğimiz bağımlılık seyahati başlıyor.
SEVGİ İLAÇTAN DAHA ETKİLİ
Annenin bırakmak istemediği bağımlı olduğu ilaç değil aslında keyifli olma hali. Her ne kadar onsuz yapamayacağına inandırsa da beyin onu evlatlarına duyduğu sevgi ağır bastığı için bir ortaya getiriliyoruz. Konuşamadığı, içine attığı, midesinde taş olmuş biriktirdiği tüm bastırdığı hislerini yavaş yavaş atması için sistemli olarak seanslarımıza devam ettik ve ayaktan klinik tedavisi de eş vakitli olarak sürdürüldü. Epeyce sıkıntı bir süreçti hem kendi hem de evlatları için. Lakin evlatlarının sevgisi ve ilgisi ile başaracağına dair motive olmuştu. Onu mutsuz eden tüm nüansları tek tek ortadan kaldırmak için harekete geçti ve her adımda başarmaya bir o kadar yaklaştı.
Tüm makus alışkanlıkların, çıkmazların sebebi mutsuzluktur. Alacakaranlık neslinde sıkışmışlık hissi veren her şeyi fark etmek ve hayatımızdan uzak tutmak verimli ve üretken bireyler olarak hayatımızı sürdürebilmek açısından hayli değerlidir. Bu sebeple Mo Willems’in de dediği üzere “Kendinizi yanlış kıssada bulursanız ayrılın!”
Dr. Burcu Bostancıoğlu
