Fikret Artan
İçinde bulunduğumuz ekonomik krizden kurtulmanın 1. Koşulu; Ekonomik Krizi bütün boyutlarıyla kabul ve gerçek teşhis ile rasyonel ve esaslı tahliller ortaya koymaktır.
Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntıların tahlilinde ithal ekonomistler yerine, yerli ve ulusal beşeri cevherlerimizden diğer deva kalmamıştır. Bu milletin bağrından istenildiği takdirde bu türlü cevherlerden yüzlercesi ortaya çıkartılabilir kanaatindeyim.
İstikrar Programının başarılı olması için 2. Koşul; Programın içeriğinin özgün kıymetlere sahip olmasıdır. Yani nasıl otomobil ve uçak üretiminde yerli ve ulusal özellikler arıyorsak, İstikrar Programında da birebirini gözetmeliyiz.
KRİZDEN ÇIKIŞ İÇİN PLANLAMAYA HER ZAMANKİNDEN FAZLA MUHTAÇLIK VAR
Tutarlı ve uygulanabilir bir İstikrar Programı için, daha evvelki yazılarımızda da vurguladığımız üzere, kurumsal kapasitenin ve uyumun sağlanması maksadıyla, atalet içindeki Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Başkanlığı’na dönüştürülmeli ve bu kurumun ışıklarını sabahlara kadar yakacak, ağır bir çalışma devrinin başlamasını sağlayacak, ehil, çalışkan ve vizyon sahibi bir idare oluşturulmalıdır.
BÜROKRASİYE MOTİVASYON GEREKLİ
Buna ek olarak, bilhassa Bakan Yardımcılığının uygulanmaya başlaması sebebiyle, son 4 yılda Bürokrasinin genelinde görülen motivasyon eksikliğinin ortadan kaldırılması için, Kamu Bölümündeki Genel Müdür ve Yardımcılarının Ek Göstergelerinin eski sistemdeki Müsteşar ve Yardımcıları seviyesine çıkartılması en süratli ve pratik tahlil olacaktır.
Hazırlanacak İstikrar Programının bugüne kadar ki klâsik 3 yıllık periyottan vazgeçilerek, 5 yıllık bir süreyi kapsayacak biçimde hazırlanması, bilhassa Enflasyonun tek haneye çekilmesi ve maksatların dengeli ve gerçekleştirilebilir olması açısından en uygun müddet olacaktır.
TUTARLI VE GERÇEKÇİ ENFLASYON AMAÇLARI OLMALI
Çünkü, sayın Cumhurbaşkanı’na 12 Aralık’ta 2023 Enflasyonunu yüzde 20 olarak söz ettiren iktisat bürokrasisi, 14 gün sonra yüzde 30 olarak revize ettirdiler.
Keza, Hazine ve Maliye Bakanı ile Merkez Bankası Lideri da enflasyon gayelerinde son 1 yılda daima çelişkili amaçlar ortaya koydular. Buna ek olarak, gerek Bütçe maksatları, gerekse Yıllık Program ve Orta Vadeli Programdaki Makro Ekonomik Gayeler kısa periyodik aralıklarla değiştirildi.
Bu durum, toplumun uygulanacak iktisat siyasetlerine ve gayelerine itimadının azalmasına, hasebiyle muvaffakiyet ihtimalinin düşük olmasına yol açmaktadır.
İSTİKRAR PROGRAMININ NİTELİKLERİ
Uygulanması gerekli Programın niteliğine gelirsek; Son bir yıldır şahit olduğumuz palyatif tahliller yerine, meseleleri kökünden halledecek yapısal sıkıntıların çözülmesini zarurî kılmaktadır. Bu durumda olumlu sonuçların ortaya çıkması, 2. yıldan başlayarak, 5 yıllık seçimsiz istikrarlı bir periyodu gerektirecektir. Elbette Eğitim ve Teknolojide bu müddet daha uzun olacaktır.
İstikrar Programının bir an evvel uygulamaya koyulması için, son günlerde tartışılan Seçim Tarihinin; 14 Mayıs 2023 olarak tespiti en uygun tarih olarak görünmektedir.
MAHALLİ YÖNETİM GENEL SEÇİMLERİ ÖNE ALINARAK
CUMHURBAŞKANLIĞI VE MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ İLE BİRLİKTE YAPILMALDIR
Seçim tarihinden daha da kıymetlisi, Muhalefet tarafından Yalova ve İstanbul Belediye Seçimlerinin yenilenmesi teklifine, 4. Sandık olarak Mahalli Yönetimler Genel Seçimlerinin de eklenmesi, seçimden sonra uygulanacak İstikrar Programının kesintisiz uygulanması yanında, 2024 yılında ek bir seçim maliyetinden de kaçınılması için bir ekonomik gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır.
Yani Mahalli Yönetim Seçimlerinin öne çekilmesinde, ekonomik istikrar programının uygulanabilmesi açısından büyük yarar bulunmaktadır.
Eski Bakan Ali Babacan’ın sorumlu olduğu Yüksek Faiz-Düşük Kur-Dış Borçlanma-İthalata dayalı ve istihdam oluşturmayan, dışa bağımlılığı kronik hale getirmiş siyasetler büsbütün terkedilip, son 1 yıldır ilan edildiği formda Yatırım-Üretim-İhracat ve İstihdam siyaseti uygulanacaksa, bunun gereği olan ve Yapısal Problemlere kalıcı tahliller getirecek “5 yıllık Orta Vadeli İstikrar Programı” ve “15 yıllık Perspektif Kalkınma Planı” uygulamaya konulmalıdır.
ARTIK YAPISAL PROBLEMLERE YÜREKLE EL ATILMALIDIR
Hedef, İktisadın yapısal problemlerine kalıcı tahliller getirilerek, “Büyük Ekonomik ve Teknolojik Dönüşüm” olmalıdır. İleri Teknoloji ve Yüksek Katma Pahalı Eser ihracatını hedefleyen, Yurtiçi tasarruflara dayalı, istihdam odaklı gayelerin gerçekleştirilmesi için şu siyasetler temel olmalıdır.
1. Öncelikle klâsik istikrar programlarında olduğu üzere Para ve Maliye Siyasetleri ile Fiyat İstikrarını sağlayacak önlemler alınmalı ve TL’ye olan inanç sağlanmalıdır.
2. Önemli bir Vergi Islahatı yapılarak, Kamu Gelirleri uzun vadede sağlam bir yapıya kavuşturulurken, Para ve Maliye Siyasetleri ile desteklenecek önemli ve kapsamlı bir Teşvik Paketi ile birebir vakitte Yatırım ve Üretimin önü açılmalıdır.
Bu çerçevede Vergi oranları katlanılabilir seviyelere çekilmelidir. Bu durum başlangıçta toplam vergi gelirlerinin azalmasına yol açsa da, uzun devirde artarak, sağlıklı bir gelir yapının oluşmasına yol açacaktır.
3. Dolaylı-Dolaysız Vergi istikrarı yine yapılandırılarak, Tüketim üzerinden alınan KDV ve ÖTV yerine, Gelir ve Kurumlar Vergisi’ne tartı verilmeli, böylelikle “az kazanandan az, çok kazanandan çok” tahsilat yapılarak, Vergide Adalet sağlanarak tabana yayılmalıdır.
4. Kayıt dışı iktisat ve merdiven altı üretim kesinlikle engellenmeli ve böylelikle bir yandan haksız rekabet önlenirken, öteki yandan bütçenin gelir yapısı iyileştirilmelidir.
5. Kayıt dışı istihdam engellenmeli ve işgücü piyasası sağlıklı bir yapıya kavuşturulmalıdır.
6. Dış borçlanma ve ithalata bağımlı büyümenin büyük ölçüde ortadan kaldırılarak, yurtiçi tasarruflara dayanan bir sermaye birikiminin elde edilmesi ile yatırımlara kaynak oluşturulmalı ve ulusal bir ekonomik yapı sağlanarak, dış kırılganlıklara açık yapı ortadan kaldırılmalıdır.
7. Bu gayeyle sermayenin tabana yaygınlaştırılmasını sağlayacak derinlik ve genişlikte bir borsaya sahip olunmalıdır.
8. Süreksiz sıcak para merkezi olmak yerine, kalıcı Yatırım ve Üretime yönelik Yabancı Sermayenin ürkmeden geldiği bir ülke olmalıyız.
9. Tarımda ithalat terkedilerek, kendi kendine kâfi ve hatta büyük ölçülerde ve bedelde üretim ve ihracat yapabilen bir kapasite gaye alınmalıdır.
10. Büyümenin ve Endüstrinin muhtaçlığı olan Güç arzının kesintisiz ve kâfi, maliyetlerinin ise endüstrinin katlanabileceği makul düzeyde sağlanması için her türlü teşebbüs arttırılarak sürdürülmelidir.
Dışa bağımlılığın azaltılması tarafında, yerli ve ulusal kaynaklar ile Nükleer Santral ve yenilenebilir güç olan Rüzgar ve Güneş gücünden faydalanmak için gerekli teknolojilerin daha fazla üretilmesi sağlanmalıdır.
11. Savunma Sanayi alanında son yıllarda sağlanan gelişmeler daha da genişletilerek hızlandırılmalı ve Üretim ve İhracatta İleri Teknoloji ve Katma Bedeli Yüksek Eserlerde yoğunlaşılmalıdır.
12. Bu cins endüstrinin gerektirdiği teknik marifetlere sahip orta eleman gereksiniminin giderilmesi için mesleksel ve teknik liseler ve meslek yüksek okulları, TOBB ve Ticaret ve Sanayi Odalarının da iştirakiyle, sayı ve kalite istikametinden arttırılmalıdır.
13. Kamu gelirleri yanında kamu sarfiyatları de rasyonel hale getirilerek, Merkezi ve Mahalli yönetimlerde kaynak israfının önüne geçilerek, Tasarrufa azami itina gösterilmesi mutlak surette sağlanmalıdır.
Böylece Yüksek Faiz-Düşük Kur-Dış Borca ve İthalata dayalı ve istihdam oluşturmayan bir bağımlı ekonomik yapı yerine, Yatırım-Üretim-İhracat ve İstihdamda büyük atakları ve dönüşümleri sağlayacak bağımsız, sağlıklı ve güçlü bir ulusal ekonomik yapıya ulaşılmış olacaktır.
BÜTÇE AÇIĞI VE CARİ AÇIK BİREBİR ANDA ÇÖZÜLMELİDİR
Ekonomi literatüründe İkiz Açık olarak isimlendirilen birinci öge olan Bütçe Açıkları yapısal olarak çözüleceği için, bir yandan artan kamu gelirleri ile hem çalışanlara, hem de emeklilere daha kalıcı gerçek gelir artışları sağlanırken, öteki yandan toplumun geneline sunulan Eğitim, Sıhhat, Güvenlik, Etraf, vb. kamu hizmetlerinde ve yatırımlarında ölçü ve kalite yükseltilmiş olacaktır.
İhracatta alınan önlemlerle oluşacak yeni büyük atılım sonucunda, İkiz açıkların 2. si olan Cari Açık sorunu kalıcı olarak çözümleneceği için, Döviz Rezervi sorun olmaktan çıkıp yüksek oranlı kur dalgalanmaları da kelam konusu olmayacaktır.
Böylece, Fiyat Artışı-Döviz Kuru Artışı-Fiyat Artışı sarmalı kökünden çözülmüş olacak ve fiyat istikrarı kalıcı olarak sağlanmış olacaktır.
ENFLASYON AMAÇLARI NE OLMALIDIR?
Enflasyon amaçlarının gerçekçi belirlenmesi çerçevesinde; 2023 yılında yüzde 40’a, 2024 yılında yüzde 20’ye ve 2025 yılında tek haneli sayılara inmesi planlanmalıdır.
Enflasyon oranı 2026 ve 2027’de Yüzde 3-5 bandına indirilebildiği taktirde, kronik enflasyonun belini hakikaten kırmış olduğumuzu söyleyebileceğiz.
Yapısal meselelere yürekle neşter vurulması halinde, Kronik Enflasyon ve Yapısal İşsizlik ortadan kaldırılarak yıllık ortalama yüzde 7-8 seviyesinde bir sürdürülebilir bir büyümeyle milletler topluluğunda saygın bir yere ulaşmak hayal olmayacaktır.
NİCE YILLARA, KAÇ YÜZYILLARA
Yeni Yılınızı Kutlar, yeni yılla birlikte başlayacak olan Cumhuriyetimizin 2. Yüzyılında kurucu liderimiz Atatürk’ün 90 yıl evvel amaç gösterdiği “muasır medeniyet seviyesine” ulaşabileceğimiz, kuruluşumuzun birinci 10 yılındakine benzeri bir halde büyük bir kalkınmayı gerçekleştirebileceğimiz, ekonomik krizlerin ülkemiz gündeminden büsbütün çıkartıldığı, yoksulluğun büyük ölçüde çözüldüğü, gelişmiş, refah ve huzur içinde bir toplum maksadına ulaşmamızı içten temenni ediyorum.
Fikret Artan
